احادیث راجع به شطرنج
بسم الله الرحمن الرحیم
مقدمه
آیات و احادیث درباره مطیع بودن در برابر دستورات خدا و رسول الله (صلّي اللَّه عليه و آله و سلّم) و ائمه اطهار (علیه السلام)
امام صادق (علیه السلام) :
مبادا شیفته چیزی شوید که خداوند بر شما حرام کرده زیرا هرکس پرده ی حرمت خدا را در این دنیا بدرد خداوند میان او و بهشت و نعمتها و خوشی و مقام ارجمند پایدار و دائمی آنجا که برای اهلش مقرر شده برای همیشه جدائی افکند. روضة الکافی جلد 1 صفحه 4
امام صادق (علیه السلام) :
بدانید که هرچه را خداوند دستور داده که از آن دوری کنید آنرا حرام فرموده ( و این دستور دلیل بر حرمت آن است ) و از آثار رسولخدا (صلّي اللَّه عليه و آله و سلّم) و سنت ( و روش ) او پیروی کنید و از هوای نفس و آراء خود پیروی نکنید که گمراه شوید ، زیرا گمراه ترین مردم در پیشگاه خدا آن کسی است که از هوای نفس و رای خود بدون راهنمایی خدا پیروی کند. روضة الکافی جلد 1 صفحه 9
سوره نساء آیه 59 : ای کسانی که ایمان آورده اید اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید رسول خدا را و اطاعت کنید صاحبان ولایت را که دوازده امام معصومند.
احادیث راجع به حرام بودن شطرنج
رسول اکرم (صلّي اللَّه عليه و آله و سلّم) :
در ضمن حدیث مناهی فرمودند : شما را از بازی با نرد و شطرنج و ورق و نواختن در طبل و عود و طنبور و استفاده بردن از تار و سه تار همچنین خرید و فروش آنها نهی میکنم.
ترجمه من لا یحضره الفقیه جلد 5صفحه 309 ، امالی شیخ صدوق صفحه 424 مجلس شصت و ششم ، فروع کافی ، مستدرک الوسائل کتاب تجارت باب 79 ، گناهان کبیره جلد 1 صفحه 285
امام صادق (علیه السلام) :
فروختن شطرنج حرام است و پولی هم که از فروختنش بدست می آید حرام است و داشتن و نگاه داشتن شطرنج کفر است و شطرنج بازی کردن شرک است و سلام کردن بر کسی که شطرنج بازی می کند گناه کبیره هلاک کننده است و کسی که شطرنج بازی می کند و دست در میان آن می برد چنان است که دست در میان گوشت خوک برده باشد.و کسی که شطرنج بازی می کند نمازش قبول نیست تا اینکه دست خود را بشوید و کسی که به شطرنج نگاه می کند مانند این است که به عورت مادر خود نگاه می کند و کسی که نگاه می کند به کسانی که در حال بازی شطرنج هستند و به آنها سلام می کند در آن حال گناهش با کسی که شطرنج بازی می کند یکسان است . و کسی که بنشیند به قصد بازی کردن شطرنج جای خود را در جهنم آماده کرده است و این زندگانی باعث حسرت او در قیامت است ( به سبب اینکه چرا معصیت ها را انجام داده است ) و از همنشینی قمار باز بپرهیز زیرا از جمله مجالسی است که اهلش مورد غضب الهی شده اند و هر ساعت منتظر غضبند ( بلا ) و چون نازل شود تو را و ایشان را فرا خواهد گرفت.
وسائل الشیعه کتاب تجارت جلد 12 صفحه 241 حدیث 4 ، حق الیقین صفحه 568 ، گناهان کبیره جلد 1 صفحه 276 ، من لایحضرالفقیه ، حلیة المتقین صفحه 331
امام پنجم (علیه السلام) :
عبدالواحد بن مختار درباره بازی شطرنج از امام (علیه السلام) سوال کرد ؟ امام (علیه السلام) فرمودند : مومن از این بازی رو گردان است ( شرح : مومن شطرنج بازی نمی کند.)
خصال الصدوق جلد 1 صفحه 76 حدیث 87
علاء بن سیابة از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده که فرمود :
شهادت قمارباز چه نرد باشد چه شطرنج ، چه شبیه شطرنج که قمارست به نام اربعه عشر ، و امثال اینها که اصطلاحاتی خاص دارد ، پذیرفته نیست ( صاحب شاهین ) به صیغه تثنیه یعنی دو شاه گوید شاهش مرد نه بخدا نمرد و بخدا شاهش کشته شد ، و حال آنکه شاه فقط خداست و بس و هیچگاه نمیرد و کشته هم نشود.
من لایحضرالفقیه جلد 4 صفحه 56 حدیث 3291
حضرت صادق (علیه السلام):
درباره خرید و فروش آلات موسیقی فرمودند : صنعتی ( شغلی ) که هیچ جهت حلالی در آن نباشد و جز شر و فساد چیزی در آن مترتب نباشد مانند آلات موسیقی و شطرنج و صلیب سازی و یا نوشابه های مست کننده و هرچیزی که از این قبیل باشد پس یاد دادن و یاد گرفتن و خرید و فروش و اجرت دادن به کسی در رابطه با آن و یا اجرت گرفتن در رابطه مثلا حمل وسائل آن و کلا جمیع تصرفات در آنها حرام است .
تحف العقول صفحه 335 ، شیخ حر عاملی در کتاب فصول المهمه ، گناهان کبیره جلد 1 صفحه 284
حضرت علی (علیه السلام): به شش شخص سلام نکنید :
1.یهودی 2.اهل موسیقی و نوازندگی 3.مسیحی 4.شخص آوازه خوان 5.کسی که در حال بازی شطرنج است 6.کسی که شوخی اش فحش مادر است.
خصال الصدوق جلد 1 صفحه 275 ، بحارالانوار جلد 76 صفحه 9 ، نصایح صفحه 332
حضرت محمد (صلّي اللَّه عليه و آله و سلّم) :
بازی کردن با شطرنج حرام است.
کتاب شریف نهج الفصاحه صفحه 273 حدیث شماره 1295
پیغمبر (صلّي اللَّه عليه و آله و سلّم) بازداشت از فروش دستگاه نرد و شطرنج و فرمود هرکه کند چون خورنده گوشت خوک است.
ترجمه بحارالانوار جلد 16 ( جلد 3 صفحه 210 )
حضرت محمد (صلّي اللَّه عليه و آله و سلّم) نهی کردند از بازی کردن نرد و شطرنج و طبل و تنبک و طنبور و عود ، و نهی فرمودند از فروختن آلت نرد و شطرنج .
حلیة المتقین صفحه 325
رسول خدا (صلّي اللَّه عليه و آله و سلّم):
از نشانه های آخرالزمان این است که آلات لهو و موسیقی و تار و طنبور و آواز خوانی به دست شرور ترین این امت ظاهر می گردد .ومردم درآن زمان آلات لهو و موسیقی را نیکو می شمارند .در آن زمان اشخاصی هستند که قرآن را یاد می گیرند و در آلتهای مثل بوق و نی و به شکل آوازه خوانی می خوانند و مردم نرد و شطرنج بازی می کنند پس ایشان در ملکوت آسمان و در میان فرشتگان پلید و نجس خوانده می شوند. تفسیر جامع جلد 6 صفحه 347
امام صادق (علیه السلام) :
از امام (علیه السلام) درباره حکم بازی شطرنج سوال شد فرمودند : کار مجوس و کافران را برای خودشان وا گذارید. وسائل الشیعه کتاب تجارت
امام صادق (علیه السلام) :
خرید و فروش شطرنج حرام و خوردن پول آن حرام و نگه داشتن اش کفر و بازی کردن آن شرک و سلام کردن به بازی کننده آن گناه و یاد دادن و آموزش آن از کبیره هلاک کننده است. وسائل الشیعه کتاب تجارت
امام صادق (علیه السلام) :
کسی که به بازی شطرنج بنشیند جای خود را در دوزخ مهیا می سازد و آن ساعتی که صرف آن نموده در روز قیامت سبب حسرت و اندوهش می گردد. وسائل الشیعه کتاب تجارت
امام صادق (علیه السلام) :
خداوند در ماه مبارک رمضان می آمرزد مگر سه طایفه را : 1.کسی که به چیز مست کننده روزه اش را بشکند 2. شخصی که شطرنج بازی می کند 3. کسی که از مومنی کینه به دل می گیرد و با او دشمنی ورزد. خصال الصدوق صفحه 73 ، ثواب الاعمال عقاب الاعمال صفحه 155 حدیث 10
امام باقر (علیه السلام) :
از امام (علیه السلام) درباره بازی شطرنج سوال شد فرمودند : انسان مومن وقتش آنچنان با ارزش است که فرصت این کارهای بیهوده را ندارد . وسائل الشیعه کتاب تجارت
منهیات پیغمبر (صلّي اللَّه عليه و آله و سلّم) : پیغمبر (صلّي اللَّه عليه و آله و سلّم) بازداشت از بازی با نرد و شطرنج و کوبه و عرطبه که طنبور است و با عود یعنی طبل. ترجمه بحارالانوار جلد 16 ( جلد 3 صفحه 210
امام صادق (علیه السلام) فرمود :
خدای تبارک و تعالی را در هرشب از ماه رمضان آزادشدگانی و رهاگشتگانی از دوزخ هستند ، مگر کسی که با مُسکری ( چیز مست کننده ) افطار کند ، بدعت گذار و صاحب شاهین یعنی : شطرنج باز. من لا یحضرالفقیه جلد 2 صفحه 422 الی 423 ( روایات 1838 و 1839 تلفیق دو روایت
امام صادق (علیه السلام) :
شخصی از امام صادق (علیه السلام) درباره (( نرد ( بازی تخته نرد که اسباب آن شبیه شطرنج و مرکب از تخته و 30 مهره و دو طاس میباشد و (( شطرنج )) پرسید امام (علیه السلام) فرمود : به آنها نزدیک نشو ، درباره موسیقی نیز از امام (علیه السلام) سوال نمود : امام (علیه السلام) فرمود : خوب نیست ، انجام ندهید. معانی الاخبار جلد 2 صفحه 62 ، خصال شیخ صدوق جلد 1 صفحه 198
امیرالمومنین مولا علی (علیه السلام) فرمودند :
پیغمبر (صلّي اللَّه عليه و آله و سلّم) نهی کرد از سلام بر چهار کس : بر مست تا در مستی است ، بر کسیکه مجسمه میسازد ، و بر کسیکه نرد بازد و بر کسیکه با اربعه عشر بازی کند و من پنجمی براتان افزایم و شما را نهی کنم از سلام بر شطرنج باز. ترجمه بحارالانوار جلد 16 ( جلد 3 صفحه 231 )
در حدیث دیگر نقل شده است که هرکه در خانه او طنبور یا عود یا چیز دیگر از آلتهای ساز یا نرد یا شطرنج چهل روز بماند مستوجب غضب الهی گردد و اگر در این چهل روز بمیرد فاجر و فاسق مرده باشد و جای او در جهنم باشد. حلیة المتقین صفحه 330
امام رضا (علیه السلام) :
چون سر امام حسین (علیه السلام) را به شام بردند یزید لعنه الله فرمان داد تا آن را در محلی نهادند و سفره ای بر روی آن نصب نمودند پس او و یارانش بدانسو آمدند و به خوردن غذا و نوشیدن آبجو مشغول شدند و چون از کار خوردن و نوشیدن فارغ شدند فرمان داد تا آن سر مطهر را در طشتی زیر تختش نهادند و صفحه شطرنجی روی آن نهادند و یزید لعنه الله بنشست و به بازی شطرنج و گفتگو از حسین بن علی (علیه السلام) و پدرش و جدش سلام الله علیهم و استهزاء بذکر ایشان مشغول گشت. و هر زمان که در حرکات شطرنج از حریف خود مهره ای را می برد جامی آبجو می گرفت و سه نوبت می نوشید و آنگاه باقی مانده آن را در کنار طشت بر روی زمین می ریخت پس هر کس که از شیعیان ما می باشد باید از نوشیدن آبجو ( شراب ) و بازی شطرنج خود داری کند و هرکس که نظرش به شطرنج یا آبجو افتاد باید به یاد کار پلید یزید لعنه الله افتد و او و خاندانش را نفرین نماید ، که خداوند عزوجل در برابر این عمل گناهان او را ، اگرچه به شماره ستارگان باشد محو میکند.
کتاب شریف من لا یحضر الفقیه جلد 6 صفحه 379 حدیث 5915 ، عیون الاخبار الرضا (علیه السلام) جلد 1 صفحه 261 ، منتهی الآمال ( شیخ عباس قمی ره ) جلد 1 صفحه 506 ، بحارالانوار جلد 45 صفحه 176 ، ذریعة النجاة صفحه 443 ، نفس المُهموم ( شیخ عباس قمی ره ) صفحه 209 ، کِتابُ المَواعِظ شیخ صدوق صفحه 131
( برسی سند این حدیث از جلد 6 من لایحضرالفقیه صفحه 444 ( قسمت راویان احادیث کتاب و شناخت طریق مولف به آنان ) : و آنچه در آن از فضل بن شاذان از عِلَلِ احکامیکه از حضرت رضا (علیه السلام) روایت کرده آمده است ، پس روایت نموده ام آنرا از عبدالواحد بن عبدوس نیشابوری عطار - رضی الله عنه - از علی بن محمد بن قتیبه از فضل بن شاذان نیشابوری از حضرت رضا (علیه السلام) ( توضیح : فضل بن شاذان بن خلیل ابو محمد ازدی نیشابوری امرش در جلالت بالاتر از آن است که گفته شود ، نقل کرده اند که او یکصد و هشتاد کتاب تالیف کرده است ، یکی از آنها کتاب ایضاح است که با تصحیح و تعلیق استاد ما مرحوم میرجلال الدین محدث ارموی طبع و منتشر شده است ، اما طریق مولف به وی صحیح است زیرا علی بن محمد بن قتیبه نیشابوری خود از فقها و اجلاء و صاحبان تالیف است و راویش عبدالواحد بن عبدوس از مشایخ اجازه و مترضی است )
آیه های قرآن راجب به حرام بودن شطرنج
1. پاسخ به کسانی که می گویند باید آیه ای از قرآن بطور مستقیم شطرنج را نهی کرده باشد :
اما پاسخ اولی که به عنوان مقدمه پاسخ به این گروه می دهیم این است که بر طبق نظر شما اگر قرار باشد چیزهایی که در قرآن به طور مستقیم به آنها اشاره نشده باشد را قبول نکنیم شما به ما بگویید کجای قرآن آمده است که نماز را باید چگونه بخوانیم ؟ ذکر سجده یا تشهد چیست ؟ یا تعداد رکعات نماز چند است ؟ بنابراین اگر کلام شما صحیح باشد ما باید نماز هم نخوانیم چون در هیج جای قرآن درباره چگونه خواندن نماز آیه ای نداریم و اگر در قرآن آیه درباره نماز باشد فقط فرموده: نماز را به پا دارید.
اما پاسخ دومی که به این گروه می دهیم این است که این کلام و نظر شما ناشی از کمی معرفت و آگاهی شما درباره آیات قرآن است.زیرا اگر شما کمی درباره معارف و آیات قرآن مطالعه داشته باشید می فهمید که خدای متعال که نازل کننده قرآن است بنا بر مصلحتهایی که در علم نامحدودش مقدر فرموده برخی از آیات قرآن را طوری نازل فرموده که حکم آنها معین و منظور و مقصود از آنها مشخص است که به این گونه آیات <<آیات محکمات>> قرآن گفته می شود.
سوره آل عمران آیه 7 : اوست آن خدایی که فرستاد بر تو ای پیغمبر قرآن را که بعضی از آن قرآن محکمات است که احتمال و اشتباه در آن راه نیابد و حکم آن ثابت و مقصود از آن ظاهر باشد و آن اصل قرآن است.
حال برای آشنا شدن با <<آیات محکم>> به دو مثال زیر توجه فرمایید :
سوره مائده آیه 4 : برای شما حرام گشت گوشت مردار و خون و گوشت خوک.
سوره نساء آیه 27 : حرام شد بر شما ازدواج با مادر و خواهر و خاله و عمه و دختر برادر و...... .
اما دسته ای دیگر از آیات قرآن <<متشابهات>> می باشند که به صورت رمز و کنایه در قرآن به آنها اشاره شده که آیات مربوط به شطرنج که در بحث ما می باشند از این قبیل آیات می باشند.
سوره آل عمران آیه 7 : برخی دیگر از آیات قرآن متشابهات هستند که به سهولت درک معنی و فهم مقصود از آنها نمی شود و نمی دانند تاویل و معنی این آیات را مگر خدا و کسانی که در علم ثابت هستند.
امام صادق (علیه السلام) :
در تفسیر آیه 7 سوره آل عمران فرمودند : منظور از ( ( راسخون در علم ) ) (( کسانی که در علم ثابت هستند ، ما اهل بیت پیغمبر (صلّي اللَّه عليه و آله و سلّم) می باشیم ، و ما هستیم که تمام تاویلات قرآن را از الف تا واو می دانیم.
تفسیر البرهان ذیل آیه 7 آل عمران
2. پاسخ به کسانی که می گویند کجای قرآن آمده که شطرنج حرام است :
اگر شما واقعا قرآن را قبول دارید و حرف و کلام آن برایتان حجت است به ما بگویید که در کجای قرآن آمده است که شطرنج حلال است ؟!!
قبل از خواندن آیات لطفا حدیث زیر را بخوانید :
حضرت ابوالحسن (علیه السلام) :
هرکه یک آیه از قرآن را تکذیب کند ( قبول نداشته باشد ) اسلام را پشت سر انداخته ( کافر شده ) و همه قرآن و پیامبران و رسولان را تکذیب کرده ( و دروغگو پنداشته ) است.
روضة الکافی جلد 2 صفحه 42
نبى اكرم (صلّي اللَّه عليه و آله و سلّم) فرمود :
ايمان به قرآن نياورده كسى كه محرمات ( حرام های الهی ) خدا را حلال بشمرد.
ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 163
امام رضا (علیه السلام) :
خداوند متعال تمام اقسام قمار و برد و باخت را حرام نموده و فرموده سوره مائده آیه 92 ( ای کسانی که ایمان آورده اید شراب و قمار نجاستی از جانب شیطان هستند ) و از جمله مصداق قمار در آیه فوق بازی شطرنج و نرد است.
مستدرک الوسائل جلد 2 صفحه 436
امام باقر (علیه السلام) :
در تفسیر آیه 92 سوره مائده فرمودند :منظور از کلمه <<میسر>> در آیه شطرنج و نرد و هر قمار دیگری است و همچنین خرید و فروش و آموزش و هرگونه تصرفی درباره آن حرام است.
تفسیر نورالثقلین جلد 1 صفحه 668
امام علی (علیه السلام) :
گذر امام علی (علیه السلام)به گروهی افتاد که در حال بازی کردن شطرنج بودند پس حضرت آیه 52 از سوره انبیاء را که در آن جناب ابراهیم (علیه السلام)خطاب به عمویش آذر درباره پرستیدن بتها می فرماید : (ما هذه التماثیل انتم لها عاکفون) (این تمثال بتها چه سودی برای شما دارد که به پای آنها نشسته اید را خواندند) و از آن محل عبور نمودند.
سفینة البحار جلد 2 صفحه 832
امام محمد باقر (علیه السلام) :
در تفسیر آیه تحریم خمر و قمار چنین رسیده است : اما میسر ، پس نرد و شطرنج و هرنوع قماری است و تمام آنها حرام است و خرید و فروش و بهره برداری از آنها ( که از جمله بازی کردن با آنهاست هر چند بدون شرط و فقط به منظور سرگرمی باشد ) حرام است. تفسیر قمی ، وسائل الشیعه
امام صادق (علیه السلام) :
هشام گوید از امام صادق (علیه السلام) درباره تفسیر آیه 30سوره حج سوال کردم که خدا می فرماید : ( فاجتنبوا الرجس من الاوثان واجتنبوا قول الزور ) (اجتناب کنید پلیدی را که بت پرستی است و دوری کنید از قول باطل) حضرت فرمودند :منظور ازپلیدی شطرنج است و منظور از قول زور (موسیقی و آوازه خوانی) میباشد.
معانی الاخبار جلد 2 صفحه 317 ، تفسیر قمی جلد 2 صفحه 84 ، تفسیر نورالثقلین جلد 3 صفحه 496 ، عین الحیوة صفحه 229 ، فروع کافی جلد 6 صفحه 431 ، كاشف الاستار در ترجمه جامع الاخبار، صفحه 142
از حضرت صادق (علیه السلام)پرسیدند از تفسیر این آیه کریمه ( فاجتنبوا الرجس من الاوثان واجتنبوا قول الزور ) که ترجمه لفظش این است که اجتناب کنید از نجس و بد که آنها بتها است و اجتناب کنید از گفتار باطل فرمود که آن بتها شطرنج است و گفتار باطل غنا و خوانندگی است.
حلیة المتقین صفحه 331
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه 72 سوره فرقان :
و بندگان خدا هستند آنانکه شهادت ناحق ندهند و اگر بگذرند به چیزی که لغو و ناپسند است چون مجلسی که در آن جمعی مردمان عیاش به لغو گویی و بیهوده سرائی و یا تلف کردن عمر به هرزه درائی و معصیت مشغول باشند به شتاب بگذرند از آن مجلس در حالت بزرگواری و کرامت که دامن خود را به آن معاصی و امور ناپسند خدا آلوده نکنند ، فرمود : از شمار آن ( مجالس باطل ، لغو و بیهودگی ) مجالس آوازه خوانی و شطرنج است.
مستدرک الوسایل جلد 13 صفحه 213
سخنان علماء و فقهاء درباره حرام بودن شطرنج
نظر آیت الله سیستانی در مورد شطرنج و تخته نرد:
سؤال: بازى كردن با شطرنج و نرد بدون برد و باخت چه حكمى دارد و كلا اگر عرف جامعه وسيله اى را آلت قمار نداند كافى است يا در تشخيص آلت قمار نظر مرجع تقليد شرط است؟
پاسخ: بازى با شطرنج و تخته نرد گرچه بدون برد و باخت هم باشد حرام است و همچنين بازى با آلاتى كه در عرف محل از آلات قمار شمرده شود چنانچه بدون برد و باخت باشد بنابر احتياط واجب جايز نيست.
**
سئوال: حکم بازی با شطرنج و تخته نرد چیست؟
جواب: بازی با آلات قمار مثل شطرنج و پاسور مطلقا" حرام است ؛ یعنی ، چه با برد و باخت و چه بدون آن و حكم با عملكرد افراد یاگروه ها عوض نمی شود، ( استفتا از دفتر آیت الله سید یوسف مدنی تبریزی ).
**
سئوال: استفاده از آلات قمار به قصد بازی و سرگرمی بدون شرط بندی چه حکمی دارد؟
جواب: بازی با آلات قمار مطلقا" ( یعنی چه برد یا باخت در كار باشد یا نباشد ) حرام است ولی شطرنج و پاسور اگر در عرف متدین جامعه از آلت قمار بودن خارج شده باشد و برد و باختی هم در كار نباشد اشكال ندارد، ( جامع المسایل آیت الله فاضل ، ج 1، س 951 و 952 ).
**
سئوال: اگر کسی یکی از آلات قمار مانند تخته نرد را به ما هدیه داد آیا می شود آن را به عنوان یادگاری نگهداشت؟
جواب: باید عین آن را از بین ببرد ولو با شكستن باشد .
**
بازی با وسایل سرگرمی از جمله پاسور چه حکمی دارد؟آیا بازی با آنها برای سرگرمی و بدوم شرط بندی جایز است؟
جواب: بازی با چیزی كه عرفا از آلات قمار محسوب می شود، مطلقا حرام است هر چند برای سرگرمی و بدون شرطبندی باشد .( اجوبه الاستفتاات ، ج 2، ص 16، تهران : انتشارات بین المللی الهدی ، چ اول ، 1380 )
**
حکم بازی با شطرنج و تخته نرد بدون شرط برد و باخت چیست؟
جواب: حرام بودن بازی با تخته نرد و ورق مورد اتفاق مراجع بوده و منوط به برد یا باخت نیست .
فتوای آیت الله بهجت:
بازی کردن با آلات قمار از قبیل نرد، پاسور، شطرنج، با برد و باخت حرام قطعی است و بدون برد و باخت احتیاط در ترک است و در شطرنج احتیاط اشد است.
آیة الله گلپایگانی (ره) :
بازی کردن با آلات قمار مثل نرد , شطرنج , و پاسور حرام است اگر چه قصد برد و باخت در کار نباشد. مجمع المسائل صفحه 11 سوال 2 ( احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آنان , صفحه 140 )
آیت الله سیستانی :
بازی با شطرنج مطلقا حرام است. مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید صفحه 189
آیت الله صافی گلپایگانی :
بازی با شطرنج مطلقا حرام است. مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید صفحه 190
استفتاء از بزرگ مرجع شیعه حضرت آیت الله سید صادق شیرازی
يکي از فضلا درباره شطرنج سؤال کرد که: از آن رو بازي با شطرنج حرام شده است که برخي روايات، آن را در شمار قمار قرار داده و پاره اي ديگر از روايات، آن را مطلقاً حرام خوانده است و اين اطلاق به آلتِ قمار بودنِ آن، انصراف دارد. حال اگر بگوييم: شطرنج، از آلت قمار بودن خارج شده است، به گونه اي که آلت قمار به حساب نمي آيد. در اين صورت، آيا حرمتِ آن همچنان باقي است؟
معظم له در جواب فرمودند: از جهت و ديدگاه فقهي، اگر روايات از موضوعي، مانند شطرنج و تخته نرد نهي کنند، مقتضاي قاعده در چنين موارد، تمسک به اطلاق است. و به عبارت ديگر: علتِ قمار بودن، علت تعليلي است، نه علت تقييدي و قمار بودن شطرنج، علت تعليليِ آن است و اصل اوّلي در عللِ احکام، همان علت هاي تعليلي است، نه علتِ تقييدي، چراکه اگر در اين موارد، علت، تقييدي باشد، با برطرف شدن قيد، علتِ حرمت نيز از شطرنج مرتفع خواهد شد.
يکي ديگر از حاضران در همين موضوع پرسيد: برخي برآنند که بازيِ مستقيم با شطرنج، با بازي شطرنجِ طراحي شده براي کامپيوتر و ديگر ابزارهاي الکترونيکي فرق دارد. نظر حضرت عالي در اين باره چيست؟
ايشان پاسخ دادند: بنابر ظهور، اطلاق و انصرافِ در روايات شديد اللحن درباره شطرنج، بازي با شطرنج، مستقيم باشد يا به وسيله کامپيوتر و ديگر دستگاه هاي مشابه، اشکال دارد.
http://persian.shirazi.ir/shownews.php?Code=2443
نظرات شما عزیزان: